BAKI, 2 oktyabr — Sputnik, Aleksandr Xrolenko, hərbi şərhçi. Dünya silah bazarında qərbli rəqiblərin Rusiya istehsalı olan zenit raket və raket-top komplekslərini nüfuzdan salmaq cəhdləri sərt reallığa tab gətirə bilmir. Döyüş şəraitində Rusiya silahı Qərb istehsalı olan ən yeni nümunələri nəzərəçarpacaq dərəcədə üstələyir və "Pantsir-S" mobil kompleksi bunun bariz nümunəsidir.
ABŞ Silahlı Qüvvələrinin Afrika Komandanlığı (AFRICOM) 2019-cu ilin noyabrında Liviyada Rusiya istehsalı olan "Pantsir-C1/E” zenit raket-top kompleksinin (ZRTK) Amerikanın "MQ-9 Reaper" pilotsuz uçan zərbə aparatının və İtaliya ordusunun çox məqsədli "MQ-1 Predator" pilotsuz uçuş aparatını vurduğunu etiraf edib. AFRICOM kəşfiyyat idarəsinin rəhbəri kontr-admiral Haydi Berq hələ də ətraflı məlumat verməyib, lakin bundan əvvəl də bildirilib ki, noyabrın 20-də və 21-də Liviya paytaxtı Tripoli yaxınlığında ABŞ və NATO dronları Xəlifə Həftərin Liviya Milli Ordusunun "Pantsir" kompleksi tərəfindən vurulub. Bu kompleksin 50 ədədi BƏƏ tərəfindən Rusiyadan alınıb və uğurla istismar edilərək sonradan Liviyaya göndərilib.
Məlumdur ki, "MQ-9 Reaper" və "MQ-1 Predator" pilotsuz uçuş aparatları yerüstü hədəfləri ovlamaq üçün yaradılsa da, Liviyadakı yüksək texnologiyalı "Pantsir" sistemləri onlar üçün əl çatmaz olub. Bununla yanaşı, "Pantsir S1/E" dəyər və (ixrac qiyməti 14 milyon dollara qədər) effektivlik nisbətinə görə Amerika istehsalı olan ağır pilotsuz uçuş aparatlarından nəzərəçarpacaq dərəcədə üstündür (30 milyon dollara qədər).
Bundan əvvəl "MQ-9 Reaper" İran, Suriya və Yəmən səmalarında vurulub, lakin o, ABŞ və bir sıra NATO ölkələrinin qabaqcıl zərbə dronu olaraq qalır. Pentaqon yalnız yaxın zamanlarda Rusiyanın "Pansir-S1" komplekslərini məhv etmək üçün nəzərdə tutulan pilotsuz uçuş aparatları ailəsini yaratmağı planlaşdırır. Yeni pilotsuz uçuş aparatlarının ölçüsü nisbətən kiçik, çəkisi 100 kiloqrama qədər, sürəti saatda 130 kilometrə qədər, uçuş məsafəsi isə 350 kilometrə qədər olacaq. Hələlik isə ABŞ ordusu Arizona ştatının Yuma poliqonunda "Pantsir"lərin məhv edilməsi yollarını məşq edir.
Analoqu yoxdur
Dünyanın müxtəlif regionlarında döyüş növbətçiliyi apardığı illər ərzində "Pantsir" kompleksləri yüzdən çox pilotsuz uçuş aparatı məhv edib, mütəxəssislər tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Suriyada bu kompleks "ağıllı raketlər" dəstələrinə və az görünən pilotsuz uçuş aparatlarına qarşı ən effektiv vasitə kimi tanınıb.
Suriyada istismar təcrübəsini nəzərə alaraq onun "Pantsir-S1M" modernləşdirilmiş ixrac versiyası pilotsuz təyyarələrin bütün növlərini effektiv şəkildə aşkar etmək və maksimal şəkildə aradan qaldırmaq qabiliyyətini əldə edib. "Pantsir-S1M" hədəfləri 75 kilometrə qədər məsafədə aşkar edir, yeni raketlər isə 40 kilometrə qədər vurma radiusunu vəd edir.
Müasir tendensiyalar belədir ki, hava hədəflərinin dağıdıcı və sürət imkanları, eləcə də görünməzliyi daim artır, ölçüsü isə azalır. Suriyada rəqib havadan kombinə edilmiş zərbələr endirirdi – pilotsuz təyyarələr və raketlər hədəfə müxtəlif istiqamətlərdən (bir zərbədə 13 pilotsuz uçuş aparatına qədər) yaxınlaşırdı, lakin uğursuzluqla üzləşirdi. “Pantsir”in atəşə nəzarət sistemi fazalı anten barmaqlığı ilə inteqrasiya olunub, hava hədəflərini və öz raketlərini müşayiət edir, uçuş aparatlarının hətta xırda detallarını fərqləndirə bilir. Üç radarın – optik, hədəfi uzaqdan aşkar edən (50 kilometrə qədər) və hədəfi müşayiət edən – kor zonası yoxdur.
"Pantsir-S" dünyada yeganə müdafiə sistemidir ki, qüllə hissəsində güclü artilleriya və raket silahlarını, inteqrasiya olunmuş radiolokasiya-optik idarəetmə sistemini özündə birləşdirir. Kompleks ən azı 20 kilometr radiusda hərbi və mülki obyektləri etibarlı şəkildə (hava hücumundan müdafiə qübbəsinin hündürlüyü 15 kilometrdir) bütün müasir qanadlı və səsdən sürətli raketlərdən, aviabombalardan və pilotsuz təyyarələrdən qoruyur.
"Pantsir" bərk yanacaqlı mühərriki və qəlpələnən əsas döyüş hissəsi olan dörd ədəd idarəolunan raketlərlə silahlanıb və saniyədə 1000 metrə qədər sürətlə uçan bir neçə hədəfi eyni zamanda vurmağa qadirdir. Üstəlik nisbətən ucuzdur (pilotsuz təyyarələrə S-300 və S-400 zenit raket komplekslərinin bahalı raketlərini sərf etmək səmərəsizdir). Bu sistemin döyüş imkanlarını iki ədəd altılüləli 30 millimetr çaplı dəqiqədə 5000 atış sürəti olan (hədəfləri vurma diapazonu 5 kilometrə qədər) toplar xeyli genişləndirir.
"Pantsir" kompleksi Rusiya Quru Qoşunlarının və Hərbi Dəniz Qüvvələrinin silahlanmasına qəbul edilib və böyük ixrac potensialına malikdir. Rusiya artıq 15-dən çox xarici tərəfdaşdan bu komplekslə bağlı müraciət ərizəsi alıb. Dünyada "Pantsir"in birbaşa analoqu yoxdur, yaxın zamanlarda da gözlənilmir. Amerikalılar üçün "anti-Pantsir" pilotsuz uçuş aparatları ailəsini yaratmaq çox çətin olacaq.
Konseptual döyüş
Hava hücumundan etibarlı müdafiə qoşunların və silahların döyüş davamlılığının əsasıdır. Effektivliyə dair müasir tələblər nəzərə alınmaqla "Pantsir-S" ən yeni hipersəs raketlə (sürəti 5 Maxa qədər) təchiz olunub.
Rusiyalı mütəxəssislər həmçinin "Pantsir" robot zenit komplekslərini yaradırlar. Süni intellektli bu maşın avtomatik olaraq hədəflərini tapa, müəyyən edə və məhv edə biləcək – operatorun iştirakı olmadan. Bu, çox aşağı və ya çox yüksək temperatur şəraitində, kütləvi qırğın silahının (kimyəvi, bioloji, nüvə) tətbiq edildiyi hallarda xüsusilə vacibdir. Beləliklə, Rusiya bu sahədə yeni texnoloji sıçrayış edir və nailiyyətlərini mütləq yaxşı müttəfiqləri və tərəfdaşları ilə bölüşəcək.
Amerikanın "The National Interest" nəşri "Pantsir"i pilotsuz uçuş aparatlarının kütləvi hücumlarını dəf etmək üçün ideal silah adlandırır. ABŞ-ın quru qoşunları Hərbi Hava Qüvvələrinin hava təhlükələrini aradan qaldırmaq qabiliyyətinə güvənməyə öyrəşib və "Pantsir" kimi yaxın radiuslu effektiv kompleksə malik deyil. Bundan başqa, "Pantsir"in hava hədəfinə atışının qiyməti pilotsuz uçuş aparatının hücumunun qiymətindən yüz dəfə aşağıdır, döyüş şəraitində isə "Pantsir"lərin itkiləri minimaldır.