BAKI, 29 may — Sputnik, Kəmalə Əliyeva. Azərbaycan rəssamı Kamilla Zərbəliyevanın işləri Christie's-in ən iri hərrac evlərindən birinin onlayn sərgisində ilk dəfə təqdim olunub. Fırça ustası öz uğuru və əsərləri haqqında Sputnik Azərbaycan-a müsahibəsində ətraflı məlumat verib.
- Kamilla, Londonun Christie's auksion evi dünyanın ən böyük sənət bazarlarından biridir. Onlar sizin işlərinizdən necə xəbər tutublar?
- Bu, çox gözlənilməz oldu. Christie's online sərgisi üçün maraqlı işləri seçəcəyini elan etdi.
Mən sosial şəbəkədəki səhifəmdə "Afrika" əsərimi yerləşdirmişəm. Şəkildə hicablı afrikalı qadın təsvir edilib. Bu rəngli baş geyimlərini Şimali Afrika xalqları geyinir. Mən hicabda əsl bəzəklərdən — firuzə, mirvari, muncuq, qızıl suyuna salınmış sikkələr və 1993-cü ildə anamın Dubaydan mənə aldığı sırğadan istifadə etmişəm. Uşaqlıqda biz bayramlarda tez-tez dostlarımızgilə gedirdik. İllər sonra sırğanın bir tayı itdi, o biri tayından isə şəkildə istifadə etdim.
İkinci işim isə məni özünə bağlayan bir şeyi tapmağa çalışarkən çəkdiyim eskizlərimdən biridir və nəticədə onu kətana köçürə biləcəyəm. Bu sketçin üzərində dayanmış və onu sosial şəbəkəyə yerləşdirmişdim. Nəticədə, məhz bu sketç və mənim "Afrika" əsərim hərrac evinin diqqətini cəlb edib.
Nümayiş etdirilən yüzlərlə əsər arasında müxtəlif ölkələrdən olan rəssamların 20-yə yaxın rəsmini seçiblər. Çox xoşdur ki, çoxunun heç bir əsəri seçilmədiyi halda, mənim iki əsərimi seçiblər.
- Bundan əvvəl siz öz işlərinizi hansısa hərracda nümayiş etdirmisiz?
- Hələlik mənim rəsmlərimin fərqinə Christie's hərrac evi varıb və onları onlayn sərgi üçün seçib. Amma düşünürəm ki, artıq buna doğru ilk addımlarımı atmışam. Bu uzun, əziyyətli və əzablı yol ola bilər, amma buna dəyər. Christie's və Sotheby's kimi auksionlar böyük sənətkarların milyonlarla işlərini nümayiş etdirir və satırlar. Onlar həm də müasir fırça ustalarının əsərlərinin ticarəti ilə məşğuldurlar. Bu sıralara düşmək mənim üçün böyük sevinc olardı. Axı mən ömrümün qalan hissəsini yaradıcılığa həsr etmək niyyətindəyəm.
- Əcnəbilər sizin əsərlərinizi tez-tez alırlar?
- Rəsmlərin ölkə hüdudlarından kənara çıxarılması həmişə xoşdur. Bəli, əlbəttə, mənim işlərimi əcnəbilər alırlar. Yaradıcılığımda yaddaqalan hadisələrdən biri də Dünya Boks Şurasının prezidenti Maurisio Süleymanın rəsminin təqdimatı oldu. Mən onun atası ilə birgə portretini çəkmişəm və Boks Şurasının başçısı bunu görcək çox mütəəssir olub. Çünki həmin vaxt onun atası dünyasını dəyişmişdi. Rəsmlərim həmçinin İtaliya, Çexiya, Meksika və Londona aparılıb.
- Necə oldu ki, rəssam oldunuz? Və necə düşünürsünüz, fırça ustasına təhsil lazımdırmı?
- Mən uşaqlıqdan rəsm çəkirəm. Pako Rabanın nümayişlərini, modellərin eskizlərini necə etdiyini izlədim və bu, çox xoşuma gəldi. Mən modelləri jurnallardan çəkirdim. Məktəb illərində Rəssamlıq Akademiyasına daxil olmağı arzulayırdım, amma valideynlərim bunun əleyhinə idilər. Nəticədə iqtisadçı peşəsinə yiyələndim. Yadımdadır, bizim məktəbdə KVN (ŞHK) komandası vardı, mən də onun tərkibində çıxış edirdim və komandanın böyük plakatını çəkmişdim.
Universitetdə oxuduğum illərdə mühazirələrdən birində necəsə müəllimin şəklini çəkmişdim. Dərs qurtarandan sonra o, mənə yaxınlaşdı və dedi: "Kamilla, sən bütün dərs boyu nə yazırdın?" Mən ona qələmlə çəkdiyim portretini göstərdim. O, çox təəccübləndi və bu vərəqi yadigar kimi özünə götürə bilib-bilməcəyini soruşdu. Mən dəftərin bu vərəqini cıraraq portreti ona verdim. Sonra bir müddət ixtisasım üzrə işlədim. Lakin sonra başa düşdüm ki, artıq özgə qabığında qala bilmərəm və yaşadığım şeyə - incəsənətə qayıtmaq qərarına gəldim.
Keyfiyyətli və dərin təhsil istənilən sahədə lazımdır. Ancaq belə bir ifadə var - "Tanrıdan istedad": bu olmasa, təhsil almağın faydası yoxdur.
- Öz əsərlərinizi hansı janrda çəkməyi xoşlayırsız?
- Mən rəsm çəkməyə nyu üslubunda başlamışam. Həmişə bu istiqamətə marağım olub. Gözəl mənzərə ilə yanaşı, izlədiyiniz hər bir əzələnin, əyriliyin, sinənin, ovucun, çılpaq bədənin öz gözəlliyi var və onu kətana köçürürsünüz. Xüsusilə insanın əlinə baxmağı sevirəm. Bu yaxınlarda Kopenhagendən olan bir dulusçu sənətkarın əllərinin şəklini çəkmişəm. Onun gərgin damarları olan canlı əlləri xoşuma gəldi. Gözəllik!
Salvador Dalinin rəhbərlik etdiyi sürrealizmi sevirəm. Son rəsmlərim kubizm üslubundadır. Pikasso yaradıcılığını araşdırdıqdan sonra bu istiqamətdə özümü sınamaq qərarına gəldim. Bu dünyaya göstərmək üçün çoxcəhətli rəssam olmaq istəyirəm. Kübizm və abstraksiya üslubunda çəkə bilmək üçün fırça ustası çılpaq bir bədəni cızmaq sənətinə mükəmməl şəkildə sahib olmalıdır. Bütün qaynaqlar buna gətirib çıxarır, çünki yalnız bədəni diqqətlə öyrənən rəssam hər şeyi həndəsi fiqurlara savadlı şəkildə dəyişə bilər.
- Yeni işlər üçün mövzular necə yaranır?
- Çəkmək üçün mövzular əhval-ruhiyyədən asılı ola bilər, sevincli və ya kədərli olanda, hansısa hadisələr nəticəsində, yaxud qarnında kəpənəklər çırpınanda. Film seyr edərkən yaranan təəssürat da mövzuya çevrilə bilər. Böyük rəssamların yaradıcılığını öyrənəndə və onların işindən ruhlananda ideyalar ağlına gələ bilər, həm də üstündən əsrlər keçəndən sonra. İdeyalar yuxuda da yarana bilərlər.
- Rəsmlərinizin əksəriyyətində çılpaq kişilər və qadınlar ehtiraslı olan zaman təsvir ediliblər. Belə süjetlər sizi nə ilə cəlb edir?
- Bu ki gözəldir! Burada vəhşi həyəcanlandırıcı enerji var. Onların bir-birinə necə baxdığı, əllərin hərəkəti, başın istiqaməti, bədənin bükülməsi... Baxır şəkil ona baxan adama nəyi ötürmək istəyir: heyvani ehtiras, titrəyən sevgi, əzab və ya kədər. Mənim tamamilə başqa janrlarda da çoxlu rəsmlərim var – uşaqlı ana, mənzərələr, natürmortlar, abstraksiya. Amma dediyim kimi, əsas vurğu həmişə “inilti” üzərinə düşür. Qoy belə olsun, mən bunun əleyhinə deyiləm, çünki onlar da mənim övladlarımdır.
- Əsasən təbiətdən çəkirsiniz, yoxsa öz təxəyyülünüzə müraciət edirsiniz?
- Hər ikisi var. Mənim naturadan çəkdiyim şəkillər var, amma hansılardır, deyə bilmərəm. Təxəyyül isə elə bir anlayışdır ki, onsuz heç bir şəkildə keçinmək mümkün deyil. Bu, hər bir rəssamın əsas hərəkətverici qüvvəsidir.
- Ümumiyyətlə, Azərbaycanda nyu üslubda rəsmlər yaratmaq üçün naturaçı kimi çıxış etməyə hazır modellər varmı?
- Əlbəttə. Mən maraq naminə öz səhifəmdə yeni iş üçün naturaçı kişi və qadın axtardığım barədə elan verdim. Yazdım: "Kim mənim qarşımda çılpaq poza vermək istəyirsə, yazsın". Bilirsiniz, mənim qarşımda soyunmaq istəyənlərin belə çox olacağını gözləmirdim. Demək istəyirəm ki, bu, mənim üçün çox xoş idi.
- Azərbaycanda bu incəsənət növü müsbət qarşılanmır. Yəqin, sizi tez-tez tənqid edirlər?
- İncəsənətdə qanun və sərhəd ola bilməz. Məsələn, zorakılığın təsviri və ya dini dəyərlərin təhqir edilməsi istisna təşkil edir (lakin bu, sırf mənim fikrimdir). Həm də deyərdim ki, Azərbaycanda incəsənətdə sərhədlər mövcuddur. Bizim inkişaf etmiş ölkəmiz var və bu ölkə zamanla ayaqlaşa bilir. Rəssam - xürafatlardan və zəncirlərdən azad insandır.
Çılpaq qadının təsvirləri hələ eramızdan əvvəl ortaya çıxıb. İntellektual cəhətdən inkişaf etmiş insan sənətə biologiya dərsində ilk dəfə "çoxalma" mövzusunu keçən səkkizinci sinif şagirdi kimi reaksiya verməməlidir.
Mənim yaradıcılığımda tamamilə fərqli istiqamətlər var: sürrealizm, kubizm, klassisizm, pop-art, modernizm və s. Amma cəmiyyət diqqəti "qışqıran" istiqamətə yönəltməyi sevir. Əgər doqquzunda uşağın, birində isə ananın uşağı əmizdirməsinin təsvir olunduğu on əsəri nümayiş etdirsək, insanlar ən çox uşağın əmizdirildiyi əsəri müzakirə edəcək və xatırlayacaqlar.
Tənqidə gəlincə, bu artıq ötən əsrdir. Bəli, mən yolumun başlanğıcında tənqidlə qarşılaşdım, lakin çoxdandır onu deyil, yalnız zövqümü eşidirəm. Əlbəttə ki, Leonardo Da Vinçinin yaradıcılığına da irad tutan insanlar tapılacaq, amma bu, kimi narahat edir?! Mənim əsərlərimi Christie's auksion evi, müasir dövrün görkəmli rəssamı Nikas Safronov, eləcə də aralarında Azərbaycanın əməkdar rəssamlarının da olduğu dostlarım qiymətləndiriblər. Tənqid yalnız tənqidçinin özünə lazımdır.
- Şəkillər yaradıcılığınıza necə təsir göstərib?
- Mən özümü tamamilə yaradıcılığa həsr etmişəm. Hər gün 12-15 saatımı kətan qarşısında keçirirəm, yeni rəsmlər çəkirəm, "incəsənət tarixi" mövzusunda mühazirələrə qulaq asıram. İnsan həyatının sonuna qədər inkişaf etməli və bacarıqlarını inkişaf etdirməlidir. Axı kamilliyin həddi yoxdur.
- Başqa hansı planlarınız var?
- Gələcək planlarım içində öz rəsmlərimi dünya arenasında təqdim etmək imkanına malik olmaq durur. Bax, mən buna can atıram. Mən həmişə ambisiyalı və optimist bir insan olmuşam. Bakıda öz qalereyamı açmaq arzusundayam. İnsanlar bu gözəl sənət dünyasına qərq olmaq üçün əsərləri canlı görməlidirlər.