Nigar İsgəndərova, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 5 may — Sputnik. Bu gün banklarda faiz yüksək olduğu üçün əksər vətəndaşlar evi daxili kreditlə almağa üstünlük verirlər. Belə olan halda isə risklər daha çox olur. Bir evin bir neçə şəxsə satılması, evin nəzərdə tutulduğu vaxtdan daha gec istismara verilməsi, yaxud da payçının üzərinə daha çox yüklərin qoyulması da bu risklər sırasındadır.
Bəs daxili kreditlə ev hansı şərtlərlə verilir?
Öncə bunu araşdırmağa çalışdıq, tikinti şirkətlərinin birinə üz tutduq. İnternetdən götürdüyümüz bir elanın izinə düşərək ilkin olaraq makler zənn etdiyimiz, əslində isə tikintiyə beton verən zavodun müdirinin tanışı ilə görüşdük. Həmin şəxs özünü müdirin qardaşı oğlu kimi təqdim edərək deyir ki, öncə 20 min ödəniş elə, sonra 4 ilə hissə-hissə ödə. Belə olan halda qiymət elə nağd qiymətlə eyni olacaq, - deyə həmsöhbətimiz bildirir. Deyir ki, tikinti üçün beton onların zavodundan götürülüb və bunun müqabilində isə zavodun müdirinə ümumi dəyəri 200 min olan bir neçə ev verilib. Hazırda da zavodun rəhbəri bu evləri satır. Onun sözlərinə görə, bu evi almaq istəsək, müqaviləni tikinti şirkətinin özü ilə bağlayacağıq. Tikinti şirkətindən isə belə bir şəxsi tanımadıqlarını deyirlər.
Zavodun rəhbəri kvadrat metrə görə qiyməti 600 manatdan hesablayırsa, tikinti şirkəti tərəfindən bu qiymət 800 manat və bir qədər yuxarıdır. Ev almaq üçün isə iki sənəd verilir, onlardan biri maliyyə arayışı, digəri isə müqavilədir.
Vətəndaşlar daxili kreditlə ev alarkən nələrə diqqət yetirməlidirlər ki, risklər olmasın?
Azərbaycan Rieltorlar Assosiasiyasının icraçı direktoru Elnur AzadovSputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bu haqda danışıb: "Adətən hər-hansı bir binanın tikintisi iki ilədək çəkir. Bu səbəbdən də tikinti şirkətləri çalışırlar ki, krediti tikinti dövrünün sonunadək versinlər. Tikinti şirkətləri kreditin ödənilməsi üçün əlavə vaxt verdikdə qiyməti artırır, ya da faiz tətbiq edirlər. İllik olaraq onlar ən azı 7-8 faiz tətbiq edirlər. Yaxud da qiymətdən əlavə ümumilikdə 5-10 faiz əlavə pul istəyirlər".
"Tikinti şirkətləri müqavilələrdə maraqlarını qorumağa çalışırlar. Maraqlarına uyğun vədlər yazır və onların dəyişilməsinə, əlavələrin olunmasına razılıq vermirlər. Deyirlər ki, istəyirsən al, istəmirsən alma, olan budur. Bundan başqa, risklərdən biri budur ki, bina vaxtında inşa olunmur və müəyyən gecikmələr olur. Binanın tikintisi bitsə belə, istismara qəbul olunmasında da müəyyən problemlər ola bilər. Bundan başqa, şirkətin özü tərəfindən tətbiq olunan cərimələr də müəyyən problemlərə səbəb olur", - deyə həmsöhbətimiz əlavə edib.
O, evin bir neçə şəxsə satılma riskinin azaldılması ilə bağlı nələrə diqqət edilməsindən söz açıb: "2018-ci ildə Mənzil Məcəlləsinə müəyyən dəyişiklik oldu. Burada qeyd olunur ki, alıcı-satıcı arasında müqaviləyə əsasən notariat ofisdə alqı-satqı edilməlidir.
"Digər qanunvericiliyə görə isə tikinti şirkəti tamamlanmış tikiliyə görə ilkin qeydiyyat çıxarışını almalıdır. Lakin hazırda buna əməl edilmir. Tikinti bitir, dövlətin razılığı ilə istismara qəbul olunur, bundan sonra Əmlak Komitəsindən qeydiyyatdan keçməklə çıxarış alınır. Amma onu da qeyd edim ki, bu gün bəzi şirkətlər elə tikintiyə başlayandan natamam tikintiyə çıxarış alınır və alqı-satqılarını həyata keçirirlər. Bu ilkin qeydiyyat çıxarışı bir mənzilə görə bir dəfə verilə bilər. Bu da riskləri aradan qaldırır. Lakin bu gün ölkədə yalnız mənim rəhbərim olduğum şirkət buna əməl edir, nəzarət mexanizmi olmadığından özbaşınalıqdır, bu səbəbdən də digər şirkətlər buna əməl etmir", - deyə E.Azadov əlavə edib.