BAKI, 8 aprel — Sputnik, İrina Alksnis. ABŞ prezidenti amerikalıların kosmosda resurs hasilatı hüququnu möhkəmləndirən fərman imzalayıb. Sənəddə açıq şəkildə deyilir ki, kosmos "qanunverici və fiziki olaraq insan fəaliyyətinin unikal bir sahəsidir və Birləşmiş Ştatlar onu ümumbəşər sərvət hesab etmir". Hərçənd Ağ Evdə haqlı olaraq qeyd ediblər ki, əslində ABŞ bu fərmanla kosmos məsələsində çoxdan müəyyən edilmiş mövqeyini heç bir dəyişiklik etmədən təsdiqləyib.
Rusiyanın isə məsələyə reaksiyası tam gözlənildiyi kimi — təmkinli, lakin qınaq dolu olub.
Burada daha çox maraq doğuran fərmanın imzalanması faktının özüdür: sanki hazırda Amerikanın və onun liderinin digər daha vacib problemləri yoxdur!
Həqiqətən də hazırda bütün dünyanın çətin günlərini yaşadığına baxmayaraq, məhz ABŞ-da müşahidə olunan vəziyyəti xarakterizə etmək üçün "mükəmməl fırtına" ifadəsi daha çox yerinə düşərdi. Belə ki, bir yanda ağır COVID-19 epidemiyası ölkədə çox sayda yoluxmalara və 10 mindən çox ölüm halına səbəb olub. Digər yanda isə müşahidə olunan kəskin iqtisadi böhran hökumətin ekstremal tədbirlərə əl atmasına səbəb olub. Yeri gəlmişkən, mütəxəssislər iqtisadiyyatı xilas etmək üçün atılan bu addımları atom bombası ilə müqayisə edərək onların iqtisadiyyata daha da dağıdıcı təsir göstərə biləcəyini açıq şəkildə bildirirlər.
İqtisadiyyatın arxasınca sosial sahə də qanunauyğun şəkildə çökərək Trampın üç illik prezidentliyinin bütün nailiyyətlərini dəfn edib. İşsizlik rekord vurur, mütəxəssislər isə ehtiyat edirlər ki, bu, yalnız başlanğıcdır və bundan sonra daha da pis olacaq.
Bundan başqa, növbəti prezident seçkisinə yarım ildən bir qədər artıq vaxt qalıb – bu, yalnız Ağ Evin sahibi üçün deyil, ümumilikdə ölkə üçün taleyüklü bir seçki olacaq.
Və belə bir vəziyyətdə Donald Tramp diqqəti kosmosa yönəltməyi lazım bilib.
Qələbə qazananadək müharibə: Söhbət COVİD-19-la mübarizədən getmir>>
Kosmos Tramp üçün təsadüfi bir maraq deyil. O, artıq dəfələrlə bu mövzuya müraciət edib. Ötən ilin yanvarında məlum olub ki, ABŞ prezidenti NASA-nın insanı 2020-ci ilə qədər Marsa çatdıra biləcəyi təqdirdə kosmik agentliyə qeyri-məhdud məbləğdə pul ayırmağı təklif edib. 2019-cu ilin martında Tramp amerikalıları beş il ərzində Aya çatdırmağı tələb edib. İyulda o, yenidən "Qırmızı planet" mövzusuna qayıdaraq Marsın səthində tezliklə ABŞ bayrağının sancılacağına söz verib. Bu ilin fevralında isə prezident Konqresdən Aya və Marsa uçuş proqramlarını maliyyələşdirməyi xahiş edib. Odur ki, yeni fərman Trampın artıq birinci il deyil ki, yeritdiyi siyasətə çox uyğun gəlir.
Əsas məsələ isə ABŞ liderinin kosmos mövzusuna bu cür marağının nə ilə bağlı olduğundan ibarətdir.
Donald Trampın qeyri-adiliyi hamıya məlumdur və bu da rəqiblərinə onu istənilən günahda ittiham etməyə imkan verir. Lakin Ağ Evdə olduğu illər ərzində Tramp sübut edib ki, imic yalnız xarici görünüşdür və əslində qarşımızda ən əlverişsiz şəraitdə belə uğur qazana bilən ağıllı və çox effektiv idarəçi dayanır. Tramp, demək olar ki, ABŞ-ın bütün dövlət maşınının ona qarşı işlədiyi Vaşinqtonda vəziyyəti öz xeyrinə dəyişə bilib. O, iqtisadi sistemi sıxaraq nəticələr əldə edib ki, bu da onun rəqibləri tərəfindən sadəcə qeyri-mümkün və əlçatmaz hesab olunurdu. Bəli, hazırda bu uğurlar şəraitin təzyiqi altında sıfırlanıb, amma faktlar dəyişməz olaraq qalır.
İndi isə dünyanın çətin bir vaxtında ABŞ prezidenti kosmosun mənimsənilməsi mövzusunu davam etdirir. Elə görünür ki, Donald Tramp üçün bu, heç də qəribə və axmaq fikir deyil. O, həqiqətən, bunda Amerika iqtisadiyyatının düşdüyü dalandan çıxış yolunu görür. Yəqin ki, gənclik dövrlərində kosmosdakı perspektivlərlə bağlı nikbin hisslərlə yaşamış nəslə mənsubluğu da Trampın mövqeyinə təsir edir.
Amma əslində ABŞ prezidentinin müəyyənləşdirdiyi "diaqnoz" tamamilə doğrudur. Qlobal iqtisadiyyat sistemli böhrana daxil olub ki, bu da növbəti böyük dəyişikliyə səbəb olacaq. ABŞ-ın rəqibləri isə daha da gücləniblər, buna görə də davam edən dəyişikliklər Vaşinqtona ən böyük itkilər vəd edir. Vəziyyəti daha da gərginləşdirən fakt isə odur ki, qlobusda artıq yer qalmayıb – planet üzərində (bundan əvvəl hər dəfə olduğu kimi) növbəti iqtisadi inkişaf üçün resurs ola biləcək yeni ərazilər və bazarlar artıq yoxdur. Belə olan halda, Amerika iqtisadiyyatının yenidən qurulması və yenilənməsi üzrə istənilən səy kosmetik və qısamüddətli effektə malik olacaq. Yeni bir mənbə lazımdır ki, uzun müddət ərzində dayanıqlı inkişafı təmin etsin. Göründüyü kimi, Donald Tramp üçün belə biri mənbə rolunu yerdənkənar fəza oynayır.
Bu, müasir cəmiyyətin gözündə çox şübhə doğuran bir ideyadır. Əlli-altmış il bundan əvvəl isə mütəxəssislər də, geniş kütlələr də əmin idilər ki, XXI əsrin əvvəllərinə bəşəriyyət kosmosu artıq tam gücü ilə tədqiq edərək, oradan unikal və qeyri-məhdud resurslar əldə edəcək.
Reallıq isə istənilən kimi olmadı.
Kosmos dünyanın ən inkişaf etmiş dövlətlərinin çox bahalı "hobbi"si olaraq qalır. Onun kommersiya məqsədli istifadəsi son dərəcə məhduddur (yalnız kommunikasiya peykləri və buna bənzər layihələr var). Media isə mütəmadi olaraq bəd xəbərlər gətirir. Keçən həftə peyk vasitəsilə internetə çıxışı təmin edən "OneWeb" qlobal rabitə şirkətinin iflası və İlon Maskın növbəti kosmik layihəsinin uğursuzluğu haqqında xəbərlər yayılıb.
Şübhə yoxdur ki, gec-tez elmi və texnoloji sıçrayış baş verəcək ki, bu da bəşəriyyəti kosmosun mənimsənilməsində yeni mərhələyə aparacaq və kosmosu kommersiya baxımından cəlbedici edəcək.
Lakin bu problemin tezliklə həll edilməsi üçün güc qoyulması hazırda risklidir.
Tramp isə, görünür, bunu etmək niyyətindədir. Çox güman ki, dərin uğursuzluqlardan çıxmağı bacaran biznesmen və dövlət xadimi kimi o, uzun müddət ərzində idarəetmədə müşahidə etdiyi bir faktın ədalətli olduğuna əmindir: zəruri resurslar (maliyyə resurslarından tutmuş insan resurslarına qədər) və kifayət qədər inzibati təzyiq olduqda istənilən tapşırığı həll etmək olar. Demək olar ki, bütün tapşırıqları.