Fuad Əlizadə, İradə Cəlilova, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 27 fevral — Sputnik. Pərakəndə satış şəbəkəsindəki pomidor qiymətləri rekord qırır, populyar supermarketlərdə kiloqramı dörd manatdan altı manata qədər dəyişir və qiymətlərin kəskin artmasının günahkarı bu məhsulların Azərbaycan ixracatçıları tərəfindən ixracı hesab edilə bilər.
Sputnik Azərbaycan-ın bazar və marketlərdə apardığı müşahidələr zamanı məlum olub ki, yerli tərəvəzlərin qiymətində nə az, nə çox - 1 manatdan 5 manatadək bahalaşma var. Satıcılar bunun səbəbini məhsulların yerində bahalaşması ilə izah ediblər.
“Təzə Bazar” Ticarət Mərkəzində satıcılar bildiriblər ki, Zirə pomidorunun qiyməti yerində 1 manatadək bahalaşıb. Taleh Mahmudov adlı satıcı bildirib ki, koronavirus yayılmazdan öncə kiçik ölçülü Zirə pomidorunu yerindən 3 manata alırmışsa, indi məhsul topdansatışda 4 manat olub: “Bizə deyirlər ki, Rusiyada pomidor və xiyara tələbat artıb. Çünki Çindən Rusiyaya pomidor və xiyar ixrac olunmur. Bu isə Rusiya bazarında Azərbaycan məhsullarına tələbatı artırıb. Ona görə də bizdə də tərəvəz məhsullarının qiyməti bahalaşıb”.
Bazarda badımcanın bir kiloqramı 4 manata, bibər 5 manata qalxıb. Satıcı istixanalarda bu məhsulların qiymətində 50 qəpik civarında bahalaşma olduğunu bildirib.
Hər zaman bir kiloqramı 3 manata olan sarımsağın qiyməti isə bahalaşaraq 6 manata çatıb. Satıcı artıq bazarda yerli sarımsağın tapılmadığını bildirib. Onun sözlərinə görə, bu il yerli sarımsaq, demək olar ki, Rusiyaya ixrac olunub.
“Yaşıl Bazar”da da meyvə-tərəvəzin qiymətində bahalaşma müşahidə olunur. Adı və dadı ilə seçilən Lənkəran naringisinin qiyməti 3 manatdan 5 manatadək bahalaşıb. Satıcılar koronavirusa görə naringi ixrac edən Türkiyə və Gürcüstan kimi ölkələrdə də qiymət artımının olduğunu bildiriblər.
Bazarda tərəvəzlərdən pomidorun qiyməti 5 manata, xiyar isə 6 manatadək bahalaşıb. Satıcılar qiymət artımının Rusiya bazarında tələbatla bağlı olduğunu bildirdilər.
Bazarlarla müqayisədə iri supermarketlərdə qiymətlər əl yandırır. Belə ki, supermarketlərdən birində “Qazağı sortu” kimi məşhur olan yerli çəhrayı pomidorun qiyməti 8 manat 10 qəpik, normal ölçülü Zirə pomidorunun qiyməti isə 6 manat 50 qəpik olub. Şümal xiyarın qiyməti isə az qala 20 manata çatıb. İndi marketlərdən şümal süfrə xiyarı alanlar bu xiyarın bir kiloqramına 18 manat 50 qəpik ödəməlidirlər. Marketdə satıcılar topdansatışda yerli tərəvəzlərin qiymətinin kəskin bahalaşdığını söylədilər. Onların sözlərinə görə, Şəmkir çəhrayı pomidoruna Rusiya bazarında tələbat artıb: “İstehsalçılara heç bu məhsulu Azərbaycanda satmaq sərf etmir. Çünki Rusiyadan sifariş artıb. Demək olar ki, Rusiyanın ümidi tərəvəzlə bağlı ancaq Türkiyə və Azərbaycanadır. Əvvəl topdansatışdan 4 manata aldığımız Zirə pomidorunu indi 5 manata, 6 manata aldığımız “Qazağı” sortlu Şəmkir çəhrayı pomidorunu 7 manata alırıq. Şümal xiyarın bir kiloqamı istixanalardan 15-16 manata satılır”.
Marketlərdə yerli naringinin bir kiloqramı 5-7 manatdan aşağı satılmır. Qiyməti bir qədər ucuz olan Türkiyə portağalları isə 2 manat 20 qəpik idi. Göyərtinin qiymətində də 10 qəpiyədək bahalaşma var. Dəstəsi bazarlarda 10 qəpiyə satılan göyərtilərin bir dəstəsi 20 qəpiyə, marketlərdə isə 25 qəpik olub.
Alma, armud, heyva və narın da qiymətində artım var. Narın bir kiloqramı ötən ay 3 manata təklif olunurdusa, bu gün bazarda ən ucuz narın kiloqramı 5 manatdır. Heyvanın isə qiyməti 1 manat 20 qəpikdən 2 manata, 2 manata satılan heyvalar isə 5-6 manatadək bahalaşıb.
Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsindən (DGK) verilən məlumatda bildirilir ki, 2020-ci ilin yanvar ayının nəticələrinə görə, tərəvəz ixracı 15.231 milyon ABŞ dolları təşkil edib ki, bu da 2019-cu ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 2.499 milyon dollar və ya 19.6% çoxdur.
Bunlardan bu ilin yanvar ayında pomidor ixracı 10.611 min ton təşkil edib ki, bu da ötən yanvar ayından 1.479 min ton və ya 16.4% çoxdur.
Bu ilin yanvar ayında azərbaycanlı mütəxəssislərin pomidor tədarükündən əldə etdiyi gəlir 13.249 milyon dollar təşkil edib. Bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 26.3% çoxdur.
Beləliklə, ixrac olunan pomidordan gələn gəlirlərdəki artım onu göstərir ki, ixrac olunan pomidorun bir kiloqramının qiyməti il ərzində 1.15 manatdan 1.25 dollara qədər artıb (AMB-nin 1 dollar üçün 1.7 manata nisbətində 2.12 manat). Qeyd edək ki, bu ilin yanvar ayında tərəvəz ixracından əldə olunan bütün gəlirin 87%-i pomidorun payına düşür.
Azərbaycan pomidorunun ölkə xaricində satılmasından əldə edilən qazancın miqyasını Rusiyadakı satış qiymətlərinə baxaraq təsəvvür etmək mümkündür. Xüsusilə, Moskvaya malların çatdırılması üzrə internet saytına əsasən, Bakı pomidorunun 1 kiloqramını 281,9 rubla (AMB-nin 26 fevral tarixinə olan məzənnəsinə görə, pomidorun 1 kq-ı 7,33 manat, 1 rublun məzənnəsi isə 0,026 manat) almaq mümkündür.
Dövlət Statistika Komitəsindən (GCS) verilən məlumata görə, 2019-cu ilin yekunlarına əsasən, Azərbaycanda 1,3 min hektar ərazidə 3019 istixana fəaliyyət göstərir.
Bu ilin yanvar ayının nəticələrinə görə, Azərbaycanda 18 min ton qapalı ərazidən tərəvəz yığılıb ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 2,4 min ton və ya 15,4% çoxdur.
Gördüyümüz kimi, pomidor ixracının artım tempi ölkədə bitki məhsullarının artım tempindən üstündür. Bununla birlikdə, yerli supermarketlərdə pomidorun qiymətlərinin daha da artacağını gözləmək lazım deyil. Əgər Azərbaycan ixracatçılarının gömrük rüsumları və nəqliyyat xərclərini çıxsanız, pərakəndə satış şəbəkəsində bu məhsulun Bakı və Moskvadakı qiyməti bərabərdir.
Dövlət Statistika Komitəsindən verilən məlumata görə, 2019-cu ildə 3019 istixanada 216.586 min ton pomidor, 16.685 min ton xiyar, 5.439 min ton badımcan, 269 ton bibər, 69.3 ton soğan, 5.4 ton lobya, dörd ton kələm, 1.7 ton sarımsaq becərilib.
DGK-nin məlumatında o da qeyd olunub ki, 2019-cu ildə tərəvəz ixracı 243.242 milyon ABŞ dolları həcmində olub. Onun da 189.292 milyon dolları 174.548 min ton pomidordan əldə edilib.