Zülfiyyə Quluyeva, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 8 yanvar — Sputnik. Artıq dövlətin yeni layihəsi olan kirayə mənzillərin satışa çıxarılması prosesinə start verilir. Layihə dörd divar həsrətində olan bir çox ailələrə ev sahibi olmaq şansı verməlidir.
Amma kirayə mənzillərə müraciət şərtləri bu mənzillərə ehtiyacı olan insanlara bir sıra çətinliklər yarada bilər. İqtisadçı Vüqar Bayramov insanlarda ciddi narahatlıq yaradan məqama toxunaraq, kirayə mənzillərin satışında kredit tarxiçəsinin qiymətləndirilməsi ilə bağlı narazılıq olduğunu söyləyib. O bildirib ki, əgər ərizəçinin kredit üzrə 12 aylıq öhdəliyi varsa, 24 ay ərzində 60 gündən çox yubanması yoxdursa, bütövlükdə kredit götürdüyü müddətdə 90 gündən çox gecikməsi mövcud deyilsə, müraciət müsbət qiymətləndirilir. Ekspert bu yanaşmanın düzgün olmadığı qənaətindədir. V.Bayramov deyir ki, müraciətlərin kredit tarxiçəsinə görə qruplaşdırılması meyarına dəyişikliklər edilməlidir. İqtisadçı bunu belə əsaslandırıb: "2015-ci ildə baş verən devalvasiyadan sonra vətəndaşlarımızın çoxunun kredit ödəməsində problemlər yaranıb. Xüsusilə, xarici valyutada götürülən kreditlərin manat ifadəsində öhdəliklərinin artması əsas problem idi. Elə bu səbəbdən də Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təşəbbüsü ilə 2019-cu il fevralın 28-də problemli kreditlərə güzəştlər tətbiq olundu. Məhz bu sosial fərmanın verilməsindən sonra, xüsusən də sosial layihələrdə kredit tarxiçəsinin nəzərə alınması arzuolunan deyil. Çünki tədqiqatlar göstərir ki, kredit tarixçəsinin mənfiləşməsi əksər hallarda vətəndaşın özündən asılı olmayan, xüsusən də manatın məzənnəsinin xarici valyutaya nisbətən aşağı düşməsi nəticəsində baş verib. O baxımdan biz müraciətlərin kredit tarixçəsinə görə qruplaşdırılmasının tərəfdarı deyilik. Hesab edirik ki, qeyd olunan günlərin dəyişdirilməsinə ehtiyac var. Məsələn, qaydalara görə, əgər ərizəçinin 12 ay ərzində 90 gündən çox yubanması varsa, bu, mənfi qiymətləndirilir. Yaxşı olar ki, kredit tarixçəsi belə qısa müddətə müəyyənləşdirilməsin. Çünki şərtlərə görə, qənaətbəxş o müraciətçilərdir ki, onların kredit tarixçəsi yoxdur. Eyni zamanda, müsbət və ya mənfi kredit tarixçəsinə aid deyillər. O vətəndaşlarımızın kredit tarixçəsi mənfidir ki, onların son 12 ayda 90 gündən çox yubanması mövcuddur. Bütün bunları nəzərə alaraq, gələcəkdə çətinliklərin yaşanmaması üçün təklif edirik ki, şərtlərdə dəyişiklik edilsin".
Ekspert kirayə mənzilə sahiblənmək qaydalarını açıqladı – SİYAHI
Bankçılıq üzrə ekspert, hüquqşünas Əkrəm Həsənov Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, kirayə mənzillər sosial layihədir. Ona görə də, ehtiyacı olan vətəndaşlara maksimum bu layihədən yararlanmağa imkan yaratmaq lazımdır. Bununla belə ekspert kredit tarixçəsi məsələsində müəyyən məqamlara aydınlıq gətirməyin vacib olduğunu söyləyir. Onun sözlərinə görə, kredit tarixçəsi məsələsi kirayə mənzillərin satışında nəzərə alınmalıdır: "Kirayə mənzillər də aylıq ödənişlə satılacaq. Həmin mənzillər elə şəxslərə satılmalıdır ki, həmin vətəndaşların mənzilə ehtiyacı olmaqla yanaşı, ödəmə qabiliyyəti də olsun. Bu gün xeyli sayda insanlar var ki, kirayədə qalırlar. Hər ayda ev haqqını vaxtlı-vaxtında ödəyirlər. Belə insanlara kirayə mənzilləri satın almaq sərf edir ki, sonda ödədikləri məbləğ hədər getməsin. Amma elə şəxslər də var ki, kirayə haqqını ödəməkdə məsuliyyətsizdirlər. Ona görə kredit tarixçəsinin qiymətləndirilməsi vacib məqamdır. Amma mən də kredit tarixçəsinin qiymətləndirilməsində devalvasiya dövrünün nəzərə alınmasının tərəfdarı deyiləm. Çünki devalvasiyanın baş verməsinin günahkarı vətəndaşlar deyil. Elə şəxslər var ki, nümunəvi kredit ödəyiciləridir. Onlar krediti xarici valyuta ilə götürdüklərindən devalvasiya dövründə ikiqat ödəmək məcburiyyətində qalıblar. Belə şəxslərin kredit tarixçəsi mütləq kirayə mənzillərə müraciətdə nəzərə alınmalıdır. Fikrimcə, devalvasiya dövründə həmin şəxslər xarici valyuta ilə götürdükləri krediti, devalvasiyadan əvvəlki dövrün məzənnəsi ilə ödəyiblərsə, onlara heç bir problem yaradılmamalıdır. Çünki bu qəbildən olan şəxslər öz məsuliyyətlərini dərk edərək aylıq ödənişlərini əvvəlki qaydada ediblər.
Ona görə də, Ə.Həsənov kirayə mənzillərin satışı zamanı kredit tarixçəsinin qiymətləndirilməsi meyarlarında dəyişiklik edilməsinin vacib olduğunu söyləyir. Həmsöhbətimiz bildirir ki, kredit tarixçəsinin qiymətləndirilməsində manatla kredit götürənlərə güzəştlərin olmasına ehtiyac yoxdur.