Fuad Əlizadə, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 11 noyabr — Sputnik. Milli valyutanın növbəti devalvasiyası və bankların bağlanacağı qorxusu keçmişdə qalıb və azərbaycanlılar yenə də öz əmanətlərini kredit müəssisələrinə aparmağa başlayıblar.
Mərkəzi Bankın məlumatına əsasən, bu ilin üç rübünün yekunlarına görə fiziki şəxslərin bank sektorunda əmanətlərinin həcmi 8,6 milyard manata çatıb. Bu isə ötən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 406 milyon manat və ya 5% çoxdur.
Azərbaycanın bank sistemi üçün əhalinin əmanətlərinin keyfiyyətcə artması vacibdir. Yəni, ilk növbədə valyuta yox, manat əmanətləri artmalıdır. Xatırladaq ki, 2015-ci ildəki iki devalvasiya ilə vətəndaşlarda yaranmış pullarını itirmək qorxusu ona gətirib ki, 2014-cü ilin sonunda qeydə alınmış vətəndaşların əmanətlərinin nisbəti (manat 61% - valyuta 39%) sürətlə ABŞ dollarının xeyrinə dəyişməyə başlayıb. 2015-ci ilin sonunda bütün depozitlərin 85%-i dollarda olub.
2018-ci ilin üç rübü ilə müqayisədə 2019-cu ildə fiziki şəxslərin manat depozitləri 740 milyard manat və ya 24,1% artıblar, valyuta depozitləri isə 6,5% azalıblar.
Manat depozitlərinin dollarda analoqlarına nisbətdə sürətli artıımı bank sistemi üçün müsbət xarakter daşıyır - dedollarlaşma prosesi gedir. Lakin fiziki şəxslərin manat depozitləri bütün əmanətlərin 44%-ni təşkil edirlər və bu onu göstərir ki, nisbətin əvvəlki səviyyəyə çatması üçün hələ çox vaxt qət edilməlidir.
Manat əmanətlərinin fiziki şəxslər üçün cəlbediciliyi onunla izah olunur ki, 2019-cu il noyabrın 1-i üçün banklar tərəfindən milli valyutada verilən dividendlər illik 9,57% orta dərəcə ilə həyata keçirilir, xarici valyutada bu rəqəm cəmi 1,98%-dir.
Son üç il ərzində dollarla manatın nisbəti dəyişmir və təxminən 1,7 manat səviyyəsindədir.
Lkin əhalidə alın təri ilə qazanılmış vəsaitlərin itirilməsi qorxusu qalır. 2019-cu il noyabrın 1-i üçün fiziki şəxslərin bütün depozitlərinin 75%-nin qısamüddətli olmasını yalnız bununla izah etmək olar. 2014-cü ildə bu rəqəm 60% idi.
Ümumilikdə qeyd edtmək olar ki, bank sektorunda vəziyyət sabitləşir və əhali öz əmanətlərini kredit müəssisələrinə qaytarır, amma bunu ehtiyatla, pulları qısamüddətli depozitlərdə saxlayaraq edir.
Mərkəzi Bankın məlumatına əsasən, son onillik ərzində bank sistemində manat əmanətlərinin maksimal həcmi 2014-cü ildə qeydə alınıb - 4,422 milyard manat. Xarixi valyutada əmanətlərin maksimal həcmi 2015-ci ildə olub – manata çevirəndə 8,052 milyard manat.