Xalid Məmmədov, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 26 iyul — Sputnik. "Azərbaycanda bank sektorunun sağlamlaşdırılması prosesi strateji yol xəritələrinə görə, 2018-ci ildə başa çatmalı idi. Amma 2018-ci ilin 2-ci yarısına daxil olsaq da, bu istiqamətdə qəti addım atılmır. Hər hansı bir bankı bağlamaq çıxış yolu deyil. Bu gün bank sektorunda, kredit bazarında problemli kredit fundamental problemdir".
Bu barədə Sputnik Azərbaycan-a iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov açıqlama verib. O, hazırki durumu "həlli gecikmiş problem" adlandırıb: "Bunun aradan qaldırılması üçün aidiyyatı qurumlar "əlini daşın altına qoymalıdır". Əhalinin real problemlərindən qaynaqlanan çətinliklərin həlli istiqamətində işlər görülməlidir. İnsanların faktiki olaraq Mərkəzi Bankın qəbul etdiyi qərar nəticəsində çəkdiyi zərər fonunda yaranmış problemli kreditlər bazası var. Bu zərər aradan qaldırılmalı və kompensasiya edilməlidir".
Həsənovun qənaətincə, problemli kreditlərin məbləği arta bilər: "Müəyyən qısamüddətli addımlar atılır. Məsələn, banklar kreditləri restrukturizasiya edir, qısa müddətli dövrdə bu, problemli kredit siyahısından çıxır. Amma onsuz da şəxs ödənişi edə bilmir. Onun ödəniş etmə imkanları yoxdur. 3 aydan sonra yenə həmin kredit problemlilər siyahısına düşür. Bu, oynamalardır".
İqtisadçının fikrincə, burada çıxış yolu dövlətin bu məsələyə birbaşa olaraq maliyyə mənbəyi təmin etməsidir: "Banklar faktiki olaraq ölkə iqtisadiyyatında ilkin kapitala əsas çıxış vasitəsi, əsas vəsaitlərin artırılmasında isə əhəmiyyətli mənbə hesab olunurdu. Çünki Azərbaycanda maliyyə çıxış imkanları kifayət qədər məhduddur, bu mexanizmlər inkişaf etməyib. Son illərdə banklar bu funksiyaları yerinə yetirən qurum idi. Amma indi, demək olar ki, banklar da bu funksiyaları yerinə yetirə bilmir. Bunun ölkə iqtisadiyyatı üçün dolayı və birbaşa yolla yaratdığı problemlərin miqyası böyükdür".
Ekspert düşünmür ki, problemli kreditin həlli məqsədilə hökumət müəyyən qədər vəsait sərf edərsə, bu, mənfi nəticələrə gətirib çıxarda bilər: "Əksinə, bu, vətəndaşın, biznesin borc öhdəlikləri üzrə yükünü azaldacaq, onların daha təşəbbüskar davranmasına, iqtisadi aktivliyinin daha da artmasına gətirib çıxaracaq. Digər tərəfdən, bankların fəaliyyətinin normal rejimə daxil olması üçün şərait yaradacaq. Və beləliklə, dolayı yolla kompensasiya üçün qoyulmuş vəsaitlər yenidən dövlət büdcəsinə geri dönəcək. Amma indiki halda problem günü-gündən dərinləşir".
Bank və maliyyə məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənov Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında qeyd edib ki, problemli kreditlər məsələsi köklü şəkildə həll edilməsə, proses dərinləşə bilər: "Bu sahədə bir sıra addımlar atılmalıdır. Problemli kreditlərin əksəriyyəti bank sahiblərinin, bank inzibatçılarının öz yaxınlarına, tanışlarına verdikləri kreditlərdir. Buna görə banklarda yoxlamalar aparılmalı və belə kreditlər müəyyən edilməlidir".
"Bunun müəyyən edilməsi də çətin məsələ deyil. İri məbləğdə aşağı faiz dərəcəsi ilə, girovsuz, yaxud aşağı girov təminatı ilə kreditlər verilibsə, deməli, bunlar bank rəhbərliyinin yaratdığı süni problemlərdir. Bunları müəyyən edib məsuliyyətə cəlb etmək və kreditlərin geri qaytarılmasını tələb etmək lazımdır. Bu yolla problemli kreditlərin mütləq əksəriyyəti həll ediləcək. Bu, birinci məsələdir" – Ə.Həsənov deyib.
Onun sözlərinə görə, digər tərəfdən, həqiqətən borcunu ödə bilməyən şəxslərin kreditləri silinməlidir ki, buna artıq vaxt getməsin, itki olmasın: "Bu şəxslər yenidən borc götürməmək üçün müflis elan edilməlidir. Eyni zamanda, ödənişdə çətinlik çəkən müştərilərə müəyyən güzəştlər etmək olar. Nəhayət, sonuncu addım olaraq dövlət vəziyyəti yaxşı olmayan banklara müəyyən yardım edə bilər".