Xalid Məmmədov, Sputnik Azərbaycan
BAKI, 6 aprel — Sputnik. "Uzun illər atom elektrik stansiyası ilə bağlı məsələlər Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin gündəmini tutub və bu gün əməkdaşlıq özü də müxtəlif fazalardan keçib". Bunu Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında millət vəkili Zahid Oruc deyib.
Millət vəkili aprelin 3-də Türkiyədə Akkuyu Atom Elektrik Stansiyasının (AES) təməlinin qoyulmasını şərh edib: "Bir çoxları hesab edirdi ki, Türkiyənin imkanlarını real şəkildə artıran, enerji məkanında onun xeyrinə işləyən bu məsələdə Rusiya sonunadək addımlar atmayacaq, bu proses irəliyə getməyəcək. Həqiqətən də aralıq dövrlərdə yaranan problemlər də hər kəsə bəllidir. Lakin Vladimir Putinin prezident seçildikdən sonra ilk səfərini Türkiyəyə etməsi, AES-in təməlqoyma mərasiminə qatılması və digər addımlar sübut edir ki, artıq bu münasibətlərə zərbə vuran, ona mənfi təsir göstərən problemlərin bir çoxu aradan qalxıb".
"Etiraf etmək lazımdır ki, xüsusilə də Suriya məkanı o qədər ziddiyyətlərlə doludur ki, bu, özü-özlüyündə bir nifaq yarada və onun ətrafında yeni qlobal toqquşmalar meydana çıxa bilər. Və dünənin müttəfiqləri sabah yenə də rəqib cinahlara, mübarizə səngərlərinə çəkilə bilərlər. Amma biz bunu arzulamırıq", — deyə millət vəkili bildirib.
Z.Oruc deyib: "Bir siyasət adamı, bir parlament üzvü və yaxud bir prezidentliyə namizəd kimi mənim mövqeyim bundan ibarətdir ki, Rusiya ilə Türkiyə arasında münasibətlərin enerji, iqtisadi, siyasi və humanitar sahələrdə, həmçinin beynəlxalq, regional təhlükəsizlik problemlərin həllində yaxınlaşmasından, əməkdaşlığın həyata keçirilməsindən biz yalnız fayda götürürük. Bizim mənafelərimiz bunu tələb edir".
"Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan 3 imperiya varisinin qovşağındadır — Rusiya imperiyasının Rusiya, Osmanlı imperiyasının Türkiyə və Fars (həmçinin Səfəvilər) imperiyasının İran. Rusiya və Osmanlı, yaxud da Rusiya və İran və ya Səfəvilər ilə Osmanlılar arasındakı bütün dönəmlərdə gedən müharibələrdən biz ziyan çəkmişik, xeyir götürməmişik. Burada fayda yoxdur", — deputat əlavə edib.
Millət vəkili hesab edir ki, Akkuyu AES-in Suriyanın yaxınlığında yerləşməsinin təhlükəlilik dərəcəsi müvafiq qurumlar tərəfindən qiymətləndirilir: "Ancaq burada əsas hədəf, nöqtə Türkiyə ilə Rusiyanın münasibətlərinin yaxşı bir səviyyədə davam etdirilməsidir. Ermənistan hesab edir ki, bu, Türkiyənin regional rolunu gücləndirir və avtomatik olaraq onların ziyanına işləyir. Çünki Rusiya-Türkiyə münasibətləri yaxşılaşanda ermənilər ondan həmişə özlərinə təhlükə axtarırlar, ziyan görürlər".
"Mənim üçün burada həlledici məqam ondan ibarətdir ki, Türkiyə ilə qaz razılaşmaları ilə bağlı məsələ, "Türk axını" layihəsi reallığa çevrildiyi təqdirdə Türkiyə ilə Rusiya iqtisadi fundament üzərindən çox yaxın müttəfiqlərə çevrilmiş olacaq. Bu da onların siyasi, hətta hərbi yaxınlaşmasını zəruri edir", — deyə Z.Oruc bildirib.
"Atlas" Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu da Akkuyu AES-in Suriyanın yaxınlığında yerləşməsində böyük təhlükə olacağını düşünmür. Politoloq Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bu barədə danışıb: "Çünki Türkiyə və Rusiya yüksək səviyyədə AES-in təhlükəsizliyini təmin edir, baxmayaraq ki, Suriya sərhədi o qədər də uzaqda deyil. Suriyadan hansısa bir terrorçu qrupun gəlib AES-də terror aktı törətməsi mümkün deyil. Yəni AES yüksək səviyyədə inşa olunacaq və qorunacaq".
E.Şahinoğlunun sözlərinə görə, dünyada 400-dən çox AES var və hər biri çox ciddi şəkildə qorunur: "İndiyədək 2 qəza olub. Ukrayna və Yaponiyadakı qəzalar təbii şəraitdə baş verib. İndiyədək AES-lərə terror və yaxud müharibələr təsir etməyib. Çünki təhlükəsizlik yüksək səviyyədə qorunur".
Politoloqun fikrincə, Akkuyu AES-in inşası və Rusiyanın 20 milyard dollar investisiya qoyub, gələcəkdə də bu stansiyanı idarə etməsi iki dövlət arasında strateji tərəfdaşlığı daha da artıracaq: "Çünki 2023-cü ildə birinci reaktor işə düşməlidir. Bu isə o deməkdir ki, ən azı 2023-cü ilədək liderlər və dövlətlər arasında sıx münasibətlər olacaq".
Qeyd edək ki, atom elektrik stansiyasının tikilməsi Mersinin Gülnar rayonunun Akkuyu bölgəsində nəzərdə tutulub. 20 milyard dollarlıq layihə ilə Akkuyuda 4800 MW gücündə 4 vahid nüvə reaktoru inşa ediləcək. Akkuyu AES-in təməlqoyma mərasiminə video-konfrans vasitəsi ilə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Rusiya prezidenti Vladimir Putin qatılıb.
Xatırladaq ki, dünyada 31 ölkədə 450 atom elektrik stansiyası fəaliyyət göstərir. Akkuyu ilə birlikdə isə inşaası davam edəcək stansiyaların sayı 56 olacaq. Akkuyu Atom Elektrik Stansiyası 2023-cü ildə fəaliyyətə başlayanda Türkiyənin elektrik ehtiyacının 10 faizini qarşılayacaq. Akkuyu AES-in 60 il ərzində fəaliyyətdə olması nəzərdə tutulur.