Dünya enerji xəritəsinin yenilənməsi: Rusiya-Çin-Yaxın Şərq oxu dünya nizamını dəyişəcək

© Sputnik / Mikhail KlimentyevRusiya və Çin bayraqları
Rusiya və Çin bayraqları - Sputnik Azərbaycan, 1920, 24.06.2023
Abunə olmaq
Çinin karbohidrogenlərin idxalını artırmaq üzrə iddialı planları, Moskva və Ər-Riyadın neft bazarının bölünməsində əməkdaşlığa hazır olması dünya energetikasında vəziyyəti tamamilə dəyişir.
BAKI, 24 iyun — Sputnik. Dünya ictimaiyyəti Köhnə Dünyada enerji qarşılıqlı əlaqəsi ilə bağlı mübahisələri seyr edərkən, Asiya bazarları istehlakçılar və enerji istehsalçıları arasında əməkdaşlığı genişləndirmək üçün yeni razılaşmalarla üzləşiblər. Çin isə təkcə enerji resurslarının ən böyük istehlakçısı kimi deyil, həm də neft məhsullarının aparıcı istehsalçısı və "yaşıl" enerjinin investoru kimi dəyişən enerji nizamında böyük rol oynamağa başlayıb.
Belə ki, ÇXR ölkədə neft emalının artımını nəzərə alaraq, iqtisadiyyatın bərpası çərçivəsində ölkəyə neft və qaz idxalını artırmaq niyyətində olduğunu bəyan edib. Bu ilin sonuna qədər Çinə yalnız neft tədarükünün sutkada 0,5 milyon barelə qədər artacağı gözlənilir. Qaza gəlincə, yalnız Rusiyadan Çinə mayeləşdirilmiş təbii qaz idxalı 2023-cü ilin ilk dörd ayında 50% artaraq 2,14 milyon tona çatıb.
Eyni zamanda, karbohidrogenlərin emalı və ixracı üzrə dünya lideri olmaq üçün Pekinə böyük həcmdə neft, boru kəməri və maye qaz lazımdır.
Çin uzunmüddətli müqavilələrdən qorxmur
Çinin karbohidrogen tədarükçüləri üçün əsas üstünlüyü sabit qiymətlərlə uzunmüddətli satınalma müqavilələri bağlamağa hazır olmasıdır. Bunu etməklə, ÇXR uzun illər öz enerji təhlükəsizliyini təmin etməklə yanaşı, tədarükçü ölkələrə yeni neft və qaz yataqları hazırlamağa imkan yaradıb.
Məsələn, Çin və Qətər 4 milyon metrik ton mayeləşdirilmiş təbii qaz (MTQ) almaq üçün 27 illik müqavilə imzalayıblar və bu, Doha ilə Pekin arasında bir ildən az müddətdə ikinci belə müqavilədir. Beləliklə, Çin uzunmüddətli müqavilələrdən istifadə edib, daha çox qısamüddətli tədarüklərə arxalanan Avropanı sıxışdıraraq, Qətərin MTQ-nin əsas istehlakçısı olduğunu iddia edir.
Çin MTQ ilə yanaşı, Rusiyadan da daxil olmaqla boru kəməri qazının idxalını artırıb. Son məlumatlara görə, 2023-cü ilin dörd ayı ərzində Çinə Rusiya "mavi yanacağın" tədarükü pul ifadəsində 2,23 dəfə artaraq 2,33 milyard dollar təşkil edib. Beləliklə, Rusiya Federasiyası Çinə boru kəməri qazının tədarükündə ikinci yeri tutub. Birinci yerdə analoji dövrdə tədarükünü 18,9% artıraraq 3,41 mlrd-a çatdıran Türkmənistandır.
Boru kəməri qazının idxalının artması Çinin MTQ istehsal gücünün genişləndirilməsi strategiyasına uyğundur - son bir neçə ildə Çində məhsulların ixracı nəzərdə tutulan iri miqyaslı MTQ zavodlarının gücünün genişləndirilməsi proqramı həyata keçirilir.
Hazırda Çində gücü ildə 30 milyon tondan çox olan 200-dən çox MTQ zavodu fəaliyyət göstərir. Lakin ölkənin maye qaz qurğuları idxal olunan maye qazın qiymətinin aşağı düşməsi səbəbindən yaxın vaxtlara qədər öz gücünün üçdə birində işləyirdi.
Çinin qazın mayeləşdirilməsi sənayesindəki vəziyyəti son illərdə MTQ-yə qiymətlərin və tələbatın əhəmiyyətli dərəcədə sıçrayışından sonra dəyişib, nəticədə ölkə hakimiyyəti maye qazın sonrakı ixracını nəzərə alaraq onun istehsalını artırmaq qərarına gəlib.
Gözlənilir ki, Rusiya qazı kəmərinin tədarükü Çinə qazın mayeləşdirmə qabiliyyətini artırmağa imkan verəcək - yeni boru kəməri infrastrukturu istismara verildikdən və "Sibirin Gücü" layihəsinin gücü artırıldıqdan sonra Rusiya Federasiyası Çinə, təxminən 100 milyard kubmetr qaz tədarük etməyə hazır olacaq.
Çin neftayırma zavodları üçün ərəb sərmayəsi
Çin, həmçinin dünya bazarına neft məhsullarının tədarükünü əhəmiyyətli dərəcədə artırmaq və bu məqsədlə xarici investisiyaları cəlb etmək planlarını da həyata keçirir. Səudiyyə Ərəbistanı Çində neft emalı zavodunun tikintisinə əhəmiyyətli kapital yatırmaq niyyətindədir - iki ölkənin neft-qaz şirkətləri arasında birgə müəssisə bu ilin martında Lyaonin əyalətində iri neft emalı və neft-kimya kompleksinin əsasını qoyub. Layihənin gücünün sutkada 300 min barel olacağı, "Saudi Aramco" tərəfindən qoyulacaq investisiyaların isə, təxminən 10 milyard dollara çatacağı gözlənilir.
Layihə üçün neftin böyük hissəsi, yəni gündəlik, təxminən 210 min barel Səudiyyə Ərəbistanından tədarük ediləcək. İqtisadçıların fikrincə, qalan hissəsi Rusiya Federasiyası tərəfindən təmin edilə bilər, çünki kimyəvi tərkibinə görə Rusiya nefti "Arab Light" brendini əvəz etməyə qadirdir.
Səudiyyənin Çin neft emalına investisiyasının Pekin və Ər-Riyad arasında enerji sektorunda böyük investisiya mübadiləsinin başlanğıcı olacağı gözlənilir. Beləliklə, Çində neft-kimya kompleksini inkişaf etdirməklə Səudiyyə Ərəbistanı Çindən əks sərmayə alacaq ki, bu da ilk növbədə bərpa olunan enerji potensialının yaradılması layihələrinə yatırılacaq.
Beləliklə, ekspertlər hesab edirlər ki, bu ölkələr arasında intensiv enerji əməkdaşlığının başlaması Ər-Riyadın Vaşinqtonla zəhərli münasibətlərinin qırılmasına səbəb olub. Qeyd edək ki, Səudiyyə Ərəbistanı uzun illərdir ki, Amerika Birləşmiş Ştatları ilə "təhlükəsizlik üçün neft" siyasətini yürüdür, özünün və qismən də dünya neft bazarını Amerikanın tələblərinə uyğun tənzimləyir.
Yaşıl enerji - Yaxın Şərq və Çin rəqib deyil
Neft və qaz emalı imkanlarını inkişaf etdirməklə, Çin, həmçinin enerji kompleksində yaşıl enerjinin payını artırmaq siyasətini həyata keçirir və, həmçinin tərəfdaş ölkələrdə bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafında pioner olmağı planlaşdırır.
Qlobal iqtisadiyyatın mühərriki olaraq, o, 2023-cü ildə bərpa olunan enerjiyə təkbaşına 271 milyard dollar həcmində sərmayə qoymaq niyyətindədir. Bu, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələrinin ümumilikdə sərmayə qoymağı planlaşdırdığı məbləğlə eynidir.
Bundan əlavə, Çin ərəb neft nəhəngləri tərəfindən enerji kompleksində bərpa olunan enerjinin payının əhəmiyyətli dərəcədə artırılması planlaşdırılan Yaxın Şərq də daxil olmaqla tərəfdaş ölkələrdə özünün "yaşıl" texnologiyalarını təbliğ edir. Belə ki, bir müddət əvvəl Ər-Riyadda ərəb monarxiyalarının başçılarının iştirakı ilə keçirilən sammitdə Çin sədri Si Cinpin bildirmişdi ki, Çin Fars körfəzi ölkələri ilə "təmiz" enerjiyə sərmayə qoyuluşu sahəsində əməkdaşlığı gücləndirmək niyyətindədir.
Qeyd etmək lazımdır ki, Fars körfəzinin Səudiyyə Ərəbistanı, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri və Qətər kimi ərəb ölkələri, habelə Çin, tərəfdaş ölkələrdə yaşıl enerji potensialının yaradılması üçün öz texnologiyalarını inkişaf etdirirlər. Belə ki, ərəb ölkələri neft və qazın satışından əldə edilən böyük gəlirlərin bir hissəsini bərpa olunan enerji potensialının yaradılması üçün kadrların və istehsalat avadanlığının cəlb edilməsinə yatırıblar.
Bununla belə, dünyada "yaşıl" enerji potensialının inkişafı məsələsində Çin və ərəb neft nəhəngləri daha çox rəqib deyil, tərəfdaşdırlar. Qeyd edək ki, Pekin fars monarxiyaları ilə əməkdaşlıq etməyi, o cümlədən üçüncü ölkələrdə "yaşıl" layihələrin birgə işlənməsini planlaşdırır.
Rusiya Çin və Yaxın Şərq arasında tərəfdaşlıqda mühüm halqadır
Yeni sistemə uyğun olaraq yenidən qurulacaq enerji bazarının mənzərəsi də Rusiyanın bir tərəfdən neft və qaz istehlakçıları, digər tərəfdən isə Yaxın Şərq bazarındakı rəqibləri ilə dərinləşən əməkdaşlığı ilə dəyişir.
Belə ki, ilin əvvəlindən Rusiya Federasiyası Çin və Hindistana neft tədarükünə görə Səudiyyə Ərəbistanını ikinci yerə itələyib, həmçinin əvvəllər Səudiyyə Ərəbistanı Krallığından "qara qızıl" alan digər Asiya bazarlarına ixracını əhəmiyyətli dərəcədə artırıb.
Ekspertlər hesab edirlər ki, Rusiyadan karbohidrogen axınının artması Yaxın Şərq nefti üçün rəqabət yaratmır, çünki böyüyən Asiya bazarı və bu regionda iqtisadi canlanma tempi tədarük olunan xammalın bütün həcmlərini mənimsəməyə hazırdır.
Üstəlik, belə bir fikir var ki, Səudiyyə Ərəbistanı və Rusiya faktiki olaraq neft istehlakı bazarını bölüblər - Ər-Riyad qərbə tədarükünü artırıb, Moskva isə Asiya bazarında öz xammalını satmaqda davam edir.
OPEC + -in son iclasından sonra iyunun 4-də Səudiyyə Ərəbistanı neftin hasilatının azaldığını və eyni zamanda Asiya-Sakit okean regionu ölkələri üçün qiymətinin artdığını elan edib, bununla da "qara qızıl" bazarını faktiki olaraq Rusiya üçün boşaldıb. Bu da yuxarıdakı nəzəriyyənin boşuna olmadığından xəbər verir.
Bu o deməkdir ki, ən iri neft istehsalçıları bazarda rəqabət apararaq deyil, qarşılıqlı əlaqədə olmaqla təchizat sferasını öz aralarında bölüblər.
Ümumiyyətlə, Rusiya-Çin-Yaxın Şərq əməkdaşlıq oxunun dünyanın enerji xəritəsini dəyişə biləcəyi gözlənilir. Burada Moskva və Pekinin təşəbbüsü ilə inkişaf etdirilən BRİKS və ŞƏT kimi beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində ərəb neft-qaz nəhənglərinin Çin və Rusiya ilə siyasi və iqtisadi qarşılıqlı fəaliyyəti fəal şəkildə davam etdirməyi də nəzərə alınmalıdır.
Digər maraqlı xəbərləri həmçinin Sputnik Azərbaycan-ın Teleqram kanalından izləyin.
Xəbər lenti
0